Boże Narodzenie

Zwyczaje związane ze Świętami Bożego Narodzenia

Boże Narodzenie jest chyba najbardziej przepełnionym różnymi zwyczajami świętem w naszej kulturze. Nad niektórymi zastanawiamy się trochę bardziej i jesteśmy w stanie podać takie czy inne ich uzasadnienie, nawet jeśli trafiamy kulą w płot, ale w tym wypadku zazwyczaj nie ma jakichś konkretnych spekulacji. Jest to paradoks, ponieważ dzielenie się opłatkiem jest jedyną współczesną tradycją bożonarodzeniową, która rzeczywiście jest tradycją wielowiekową. Dodać należy jedynie, że dopiero od XVII wieku związana jest typowo z Bożym Narodzeniem.

Dzielenie się opłatkiem

Od strony technicznej dzielenie się opłatkiem polega na rozdaniu wszystkim osobom zgromadzonym przy kolacji wigilijnej, jeszcze przed jej rozpoczęciem, po opłatku, czyli płaskim kawałku wypieczonej mąki zmieszanej z wodą i niczym innym. Prostota jest tutaj nieprzypadkowa, ponieważ dzielenie się opłatkiem jest aktem czysto symbolicznym. Wywodzi się ono z czasów wczesnego chrześcijaństwa i kultury antycznej w ogóle, gdzie dzielenie się żywnością było najważniejszym elementem budowania wspólnoty. Głód był wtedy nie tyle realnym, co po prostu codziennym problemem. Wcześni chrześcijanie dzielili się na spotkaniach chlebem i dodatkowo wierzyli, że ten chleb przekształca się dosłownie w ludzkie ciało, ciało Chrystusa. Z czasem dzielenie się chlebem ofiarnym (z łaciny, oblatem) stawało się mniej praktyczne i poświęcony chleb dzielony w czasie wigilii, który był standardem jeszcze kilkaset lat temu, zastąpił właśnie opłatek.

Składanie życzeń

Ze zwyczajem związane jest też składanie sobie życzeń. Najczęściej wygląda to tak, że każdy z uczestników wigilii dzieli się osobiście opłatkiem z wszystkimi pozostałymi gośćmi z osobna, ale przed odłamaniem kawałka opłatka dla siebie i przekazaniem części swojego opłatka drugiej osobie, uczestnicy życzą sobie od serca tego, co uważają za ważne.

Istotnym elementem polskiej tradycji było dzielenie się specjalnie przygotowanymi opłatkami ze zwierzętami domowymi i gospodarskimi, co dzisiaj paradoksalnie uchodzi za przejaw nowoczesności i niemal herezji.